Bovenstaande drie stills uit As If Biting Iron (2019) van Stephanie Rizaj Foto’s Alina Lupu
Om een nieuwe veelvoudige wereld te maken, heb je lichtheid nodig
Door Alina Lupu
Een vriend van mij zei onlangs dat het nieuws ondraaglijk deprimerend en repetitief is. Maar hier is iets positiefs. Het voelt alsof degenen die in de jaren veertig en vijftig van de vorige eeuw zijn geboren, bezig zijn de wereld kapot te maken; degenen die in de jaren zestig en zeventig zijn geboren, in apathische hulpeloosheid toekijken, en degenen die recentelijk zijn geboren, doen eindelijk iets.
Ik kom elk jaar naar het afstudeerprogramma van de Rietveld Academie, omdat ik nieuwsgierig ben hoe de volgende generatie kunstenaars tegen de wereld aankijkt. De Gerrit Rietveld Academie is een kunstzinnige anomalie in Nederland. In het laatste decennium is de internationalisering zo goed gegaan dat het de verhouding van buitenlandse en Nederlandse studenten ten gunste van de buitenlanders heeft omgedraaid. Dit jaar zijn achtenzestig nationaliteiten op de Rietveld aanwezig. Waarmee ik bedoel te zeggen: de Rietveld is een open ruimte, het vertegenwoordigt een groot deel van de wereld, hoewel niet alles.
Ik loop over de campus, en ben me bewust van die veelvoudigheid. In het oude Rietveld-gebouw speelt in een verduisterde en scheve kamer een video met twee kanalen in een loop. Beelden van oude bossen, een lege weg, een betonnen structuur komen naar voren op de film, alles modernistisch, monumentaal en onafgewerkt, verlaten en weggevreten door tijd en natuur. Het is geen toeval dat de Rietveld Academie zelf werd gebouwd volgens modernistische principes.
De rug van een jonge vrouw komt in beeld. Ze komt de ruimte binnen en begint met beide handen en de kracht van haar hele lichaam te duwen. Een ander meisje volgt, en nog een, en nog een. Ze zijn in totaal met ongeveer honderdtwintig. Ze zijn gevonden door de jonge Oostenrijks-Kosovaarse kunstenaar Stephanie Rizaj op de grens van Albanië en Montenegro. Elke duw van de jonge vrouwen verbeeldt een nieuwe wereld en ontmantelt de aspiraties van de oude. De jonge vrouwen in de video blijven duwen, zelfs als ik wegloop. In mijn hoofd zullen ze dit dagen-, jarenlang doen.
In de kamer naast het werk van Rizaj staan de maquettes van Diego Diez op de grond. Diego is Spaans. Zijn werk Dear Spacesbeweegt en toont een toegepaste uitweg uit het modernisme, een manier van samenwerken. Zijn muren lijken niet alleen lichter en gemakkelijker te ontwrichten, maar ze zijn echt lichter. Zijn maquettes worden elke dag verplaatst door verschillende hulpkunstenaars die Diego heeft uitgenodigd: Gabriele Adomaityte, Gabriel Lester, Tirza Kater, Kevin Bray, Nick Terra en Eloise Sweetman. De maquettes zijn van gebouwen die een belangrijke rol spelen voor Diez: ruimtes die opnieuw zijn gemaakt in samenspraak met kennissen en familie. Het zijn galeries, musea, woonhuizen. Deze verkleinde ruimtes veranderen van positie, ze bewegen op wielen. Ze laten ons herinneren dat beweging mogelijk is en, net als Rizaj’s werk, herinneren ze aan het feit dat beweging collectief tot stand komt.
Om een nieuwe wereld voor te stellen moet je beginnen met de basis. Onderdak, voeden, humor, het zelf. Wat bouwen we op als we klaar zijn met het ontmantelen van de oude muren en de oude vooroordelen? We stappen in de zachtheid en het onbekende. We kunnen dit zien in het werk van Boyan Montero dat op een huis lijkt en het is gemaakt van wit papier met grote kinderachtige fantasietekeningen. Het werk spreekt over het concept van het geschenk door de taal van Dronken Liefde, Egocentrische Goden, Dorstige Vampiers en Sneeuwwit. Montero, van Mexicaanse en Bulgaarse afkomst enopgegroeid in China, lijkt de belichaming te zijn van wat er gebeurt als je weigert een enkelvoudig verhaal te vertellen. Zijn verhaal vloeit over en borrelt naar de oppervlakte en spreekt over de ambiguïteit van het leven in deze tijd.
Ik ontdek dat het beste wapen lichtheid is; een lichtheid die bestand is tegen het beton van vroeger. Ik voel deze lichtheid, tot op het punt dat ik dreig los te raken. Er is de angst dat alles wat we hebben gebouwd weg kan drijven, alle zware en betrouwbare structuren, alles waar we in geloofden. Ik vraag me af wat er zou gebeuren als we onze kneedbaarheid serieus nemen en onszelf gewoon laten stromen, gaan of zijn. Wat als identiteiten met liefde opgebouwd en herinnerd kunnen worden? Zou op die manier de druk die we ondervinden minder worden? Zou het helpen als iedereen zich zo zachtjes toestaat om te bewegen, een ander te worden, een meerdere te worden?
"Art is for artists. Foreigners out!” Een doek van twee meter breed en één meter hoog is beschreven met deze tekst in zwart. Ik zie het doek als ik de Gerrit Rietveld Academie verlaat. Het werk heet Handjob(maquette voor beeldhouwwerk om bovenop de grote ivoren toren te staan) en is gemaakt door de Deense Jo Hedegaard. Het staat in schril contrast tot wat de Rietveld is.
Is het een teken van de tijd? Is het een teken van verzet?
Ik vertrek zonder het ooit te weten.
Diego Diez’ werk Dear Spaces wordt elke dag verplaatst door kunstenaars Foto Alina Lupu
